Μαμά, τι σημαίνει «εργοδοτικός»; | Του Αυγουστίνου Ζενάκου

By UNFOLLOW / Ιανουαρίου 29, 2012 

Λίγο μετά την Έκτακτη Γενική Συνέλευση της ΕΣΗΕΑ, στις 24 Ιανουαρίου, κυκλοφόρησε –  από την ιστοσελίδα της Δημοκρατικής Μεταρρύθμισης, της δημοσιογραφικής παράταξης που πρόσκειται στη Δημοκρατική Αριστερά – ένα κείμενο με τίτλο «Ας δημιουργήσουμε ένα μέλλον για τη δημοσιογραφία!».  Κείμενο «επισημάνσεων», εκφράζει αγωνία για τα τεκταινόμενα στον κλάδο των ΜΜΕ και υπογράφεται από πολλούς δημοσιογράφους – ανάμεσά τους γνωστότατα ονόματα του επαγγέλματος, καθώς και άλλα που πολύ πιθανόν να γίνουν γνωστά στο μέλλον. Απαντάει οΑυγουστίνος Ζενάκος.

Το κείμενο αυτό συνοδεύει ως δημόσια θέση μία από τις προτάσεις που τίθενται σε ψηφοφορία αύριο Δευτέρα 30 και την Τρίτη 31 Ιανουαρίου, στην ΕΣΗΕΑ. Η πρόταση ζητεί να εξουσιοδοτηθεί το «Δ.Σ. της ΕΣΗΕΑ, να προχωρήσει σε διαπραγμάτευση με τους εργοδότες» αντί να προχωρήσει το Σωματείο, μετά από αναρίθμητες αποτυχημένες διαπραγματεύσεις, σε απεργία διαρκείας.

Οι «επισημάνσεις» του κειμένου είναι μετρημένες με το αναγνωρίσιμο – αν και όχι από όλους – υποδεκάμετρο της «κοινής λογικής». Τι σημαίνει αυτό; Πρόκειται για μια γλώσσα υπό κατασκευή, η οποία πετυχαίνει ακριβώς τούτο: παρουσιάζει ως λογικές, αυτονόητες σχεδόν, μια σειρά από επιλογές που αν περιγράφονταν αλλιώς θα αποκαλύπτονταν ως ειδεχθείς. Ο δημόσιος λόγος έχει κατακλυστεί από αυτή τη γλώσσα εδώ και κάποιον καιρό, είναι το πολυτιμότερο εργαλείο της υπό ανάδυση – στην Ελλάδα – ιδεολογίας του «πραγματισμού», της άποψης ότι όλοι εμείς που «τα φάγαμε μαζί», εμείς της χώρας που από τη Μεταπολίτευση και ένθεν «περνάει με κόκκινο», πρέπει επιτέλους να μαζέψουμε τα πόδια μας ώστε να χωρούν στο κοντούλικο πάπλωμά μας. Είναι μια πολύ γνώριμη γλώσσα (την χρησιμοποιεί, λόγου χάρη, εξαιρετικά η Άννα Διαμαντοπούλου, με την «ευελφάλειά» της, τον «εργαζόμενο που πρέπει να νοιάζεται κι αυτός για την επιχείρηση», την «κυβέρνηση των αρίστων»), τόσο γνώριμη που σε νανουρίζει: κοιμάσαι και δεν καταλαβαίνεις τι γίνεται.

Ας δούμε λοιπόν τι γίνεται στο κείμενο «Ας δημιουργήσουμε ένα μέλλον για τη δημοσιογραφία!», σημείο προς σημείο…

Γράφουν: «Τα αίτια [της κρίσης των ΜΜΕ] είναι πολλά: πτώση διαφημιστικών εσόδων και κυκλοφοριών, κακοδιαχείριση και οικονομική αδιαφάνεια από μέρους των εκδοτών, έλλειψη ρευστότητας, έκρηξη των διαδικτυακών μορφών ενημέρωσης, δραστική μείωση της κρατικής διαφήμισης, ανατροπή της σχέσης των μίντια με το κράτος.»

Σωστό εν μέρει. Αν δεν υπήρχαν η «έκρηξη των διαδικτυακών μορφών ενημέρωσης» και η «δραστική μείωση της κρατικής διαφήμισης» (στην πραγματικότητα: μείωση κάθε διαφήμισης, όχι μόνο κρατικής, όπως θα όφειλε να παραδεχτεί το κείμενο αν αντιστεκόταν στο να ρίξει μια ξώφαλτση στο «κακό κράτος»), ίσως τα ΜΜΕ να συνέχιζαν ακόμη ανενόχλητα την κακοδιαχείρισή τους. Κακοδιαχείριση που συνοψίζεται στο εξής: οι εκδότες έβγαλαν πάρα πολλά χρήματα – προσωπικά, οι ίδιοι, όχι οι εταιρείες τους, αυτές κατέληξαν χρεωμένες, και τώρα δεν υπάρχει τρόπος να εξαναγκαστούν να στηρίξουν οι ίδιοι τις επιχειρήσεις τους, οπότε θα πληρώσουν τις ζημίες οι εργαζόμενοί τους. Δεν είναι ζήτημα «αδιαφάνειας», αυτό είναι παραπλανητικό. Οι ζημίες των επιχειρήσεων είναι διαφανέστατες, τις διατυμπανίζουν μάλιστα οι εκδότες για να νομιμοποιήσουν τις περικοπές. Εκτός αν με την «αδιαφάνεια» οι συνάδελφοι εννοούν τα δημόσια έργα, τις φρενήρεις εξαγορές προβληματικών εταιρειών, το παιχνίδι των «επιστροφών» με τα media shops, τις ρεμούλες με τις προσφορές, το πολιτικό μπρα-ντε-φερ των «Λόχων Διοικήσεως», το Χρηματιστήριο (και τις «φούσκες» αλλά και, κυρίως, τις «βιτρίνες» των πολιτικών), τα κανάλια με προσωρινές άδειες, τα δάνεια των τραπεζών δίχως εγγυήσεις κτλ. Αλλά αυτό οι υπόλοιποι το λέμε «απάτη», όχι «αδιαφάνεια». Και το γεγονός, συνάδελφοι, πως παρότι τα γνωρίζουμε όλοι με λεπτομέρειες, κανένας μας δεν έχει μπορέσει να τα αποδείξει όλα αυτά δημόσια – πολλοί από μας δεν θα το ήθελαν κιόλας – ώστε να στείλει αυτούς τους ανθρώπους έναν έναν στη φυλακή, δεν σημαίνει ότι πρέπει να τους χαϊδεύετε και τα αυτάκια με τέτοια γλυκά λογάκια.

Γράφουν: «Απέναντι στην κρίση αυτή, τόσο οι εκδότες όσο και το σωματείο των δημοσιογράφων συμπεριφέρονται με τρόπο σπασμωδικό και ανοργάνωτο.»

Όχι, συγνώμη, λάθος. Το Σωματείο συμπεριφέρεται με τρόπο σπασμωδικό και ανοργάνωτο. Οι εκδότες, όχι. Οι εκδότες είναι ψύχραιμοι και οργανωμένοι. Η ΕΙΕΑ έχει δώσει μαθήματα στρατηγικής, κρατώντας τους πάντες σε αποχαύνωση με υποσχέσεις ότι αν και κάποιοι πρέπει να φύγουν, «εσύ είσαι απαραίτητος στο μαγαζί». Έχουν πολύ επιδέξια χωρίσει τον κόσμο σε «μαύρες» και «άσπρες» λίστες, έχουν εξαγοράσει πολλές συνειδήσεις με υποσχέσεις ότι θα τις αφήσουν να φτάσουν ως τη σύνταξη με το εφάπαξ ακέραιο (ακόμη και – μάλλον ιδίως – παλαιούς αριστερούς, οι οποίοι ανένηψαν και είδαν το φως της «κοινής λογικής»), και έχουν βάλει τους εργαζόμενους να καρφώνουν ο ένας τον άλλον για το τι ώρα ήρθε ο καθένας και πόσα κείμενα υπέβαλε αυτό τον μήνα. Οι εκδότες είναι μια χαρά.

Γράφουν: «Η ΕΣΗΕΑ εξακολουθεί να χώνει το κεφάλι της στο χώμα και να οχυρώνεται πίσω από μη ρεαλιστικά συνθήματα όπως “μηδενικές αυξήσεις, μηδενικές απολύσεις”, χωρίς παράλληλα να απαιτεί τον έλεγχο των πραγματικών οικονομικών στοιχείων των εκδοτικών εταιρειών και των βασικών μετόχων τους. Ο διάλογος απουσιάζει πλήρως, με ευθύνη και των δύο πλευρών.»

Κι ερχόμαστε στην καθαυτό γλώσσα της «κοινής λογικής», στον «πραγματιστικό» πυρήνα: Τα συνθήματα της ΕΣΗΕΑ είναι μη ρεαλιστικά. Πιθανώς. Ωστόσο, εκεί όπου αποκαλύπτεται η παραπλάνηση που αποπειράται το κείμενο αυτό είναι στο ότι τα συνθήματα της ΕΣΗΕΑ αποτελούν μνημείο ρεαλισμού, θα μπορούσαν να αποτελούν παράδειγμα στο λήμμα «ρεαλισμός» των λεξικών, σε σύγκριση με την ιδέα ότι ο έλεγχος «των πραγματικών οικονομικών στοιχείων των εκδοτικών εταιρειών και των βασικών μετόχων τους» θα μπορούσε να απαιτηθεί μέσω «διαλόγου». Θα διαλεχθεί δηλαδή η ΕΣΗΕΑ με τους κκ Ψυχάρη, Μπόμπολα και Αλαφούζο και αυτοί θα πουν: «Α, τα πραγματικά οικονομικά μας στοιχεία θέλετε; Τι; Όχι μόνο των εταιρειών αλλά και τα προσωπικά μας, των βασικών μετόχων; Μα γιατί δεν το λέγατε τόσο καιρό; Ορίστε, τώρα που δεν είστε πλέον σπασμωδικοί, ανοργάνωτοι, με μη ρεαλιστικά συνθήματα, και κάνετε διάλογο, δείτε τα πραγματικά μας στοιχεία!» Μέχρι αυτό το σημείο, το κείμενο θα μπορούσε να είναι απλώς αφελές. Από εδώ όμως, η στάχτη στα μάτια παραείναι πυκνή.

Γράφουν: «Και το μόνο μέσο που επιλέγεται ως απάντηση στην αυθαιρεσία, οι απεργίες και οι στάσεις εργασίας, επιδεινώνει ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Οι μάχες πρέπει να δίνονται με τα μέσα ενημέρωσης ανοιχτά.»

Γιατί; Ποιος θέλει τα ΜΜΕ ανοικτά; Ποιον βλάπτει η απεργία; Αφού η ΕΣΗΕΑ μπορεί να βγάλει απεργιακή εφημερίδα (έχουν ήδη δηλώσει πρώτοι την προθυμία τους οι συντάκτες της Ελευθεροτυπίας) και να λειτουργήσει απεργιακό τηλεοπτικό σταθμό (οι εργαζόμενοι του Alter ελέγχουν τον αέρα του), η ενημέρωση δεν θα πληγεί. Θα πληγούν τα κυριακάτικα φύλλα, θα πληγούν οι εκδότες. Α, και τα επιμίσθια. Α, και τα εφάπαξ. Α, και αν απειληθούν τα ΜΜΕ με χρεοκοπία στ’ αλήθεια, μπορεί οι «άσπρες λίστες» να μαυρίσουν. Συγνώμη…

Γράφουν: «Η κοινή γνώμη παρακολουθεί την κατάσταση με όλο και μεγαλύτερη αδιαφορία και αποστασιοποίηση. Η δίψα της για ενημέρωση δεν έχει μειωθεί. Ζητά όμως αξιοπιστία, εντιμότητα και συνέπεια.»

Ναι. Αλλά ικανοποιεί τη δίψα της για ενημέρωση αλλού. Για πρώτη φορά στην ιστορία των ΜΜΕ, δεν είμαστε αυτονόητα απαραίτητοι. Πρέπει να το διεκδικήσουμε, πρέπει να συμμετάσχουμε στη δημόσια συζήτηση και να κριθούμε γι’ αυτό σε έναν κόσμο όπου όσοι γνωρίζουν περισσότερα από εμάς – ναι, υπάρχουν! – μπορούν πλέον να τα δημοσιοποιήσουν. Σεμνή πρόταση: αδιαφορούν για εμάς επειδή γράφουμε πράγματα όπως, «αξιοπιστία, εντιμότητα, αξιοπρέπεια» – μια φράση που διαθέτει όλη τη χάρη και τη γοητεία ενός θυρεού οικοτροφείου.

Γράφουν: «[Η κοινή γνώμη] αντιδρά στη διαπλοκή, τους έξαλλους τόνους και την κατευθυνόμενη ενημέρωση. Θέλει αξιοπρεπείς και ελεύθερους δημοσιογράφους. Είμαστε;»

Ποιοι είμαστε «εμείς»;

 Γράφουν: «Και ποια είναι η συγκεκριμένη ευθύνη των εκδοτών για τα όσα καταλογίζονται στα ΜΜΕ ;»

Για την διαπλοκή, πάντως, είναι τεράστια. Και το κείμενο αυτό την συγκαλύπτει, μιλώντας για «αδιαφάνεια», τσουβαλιάζοντας τους δημοσιογράφους σε ένα αυθαίρετο «εμείς» που δεν αντανακλά ούτε τις αποδοχές τους ούτε τη σχέση του καθενός με τους εκδότες ούτε τη συμμετοχή του καθενός στη διαστροφή των ΜΜΕ, και προστατεύοντας τούτη την ύστατη στιγμή τους ιδιοκτήτες των Μέσων από τη μόνη απειλή που θα μπορούσε ίσως να τους κλονίσει: να χάσουν τα μέσα επιρροής τους, να μείνουν τα μαγαζιά τους κλειστά.

Γράφουν: «Είναι επιτακτική ανάγκη να ξεκινήσει ένας ουσιαστικός και
ρεαλιστικός ως προς τις επιδιώξεις του διάλογος για τα προβλήματα των μέσων ενημέρωσης.»

Εννοούν: με τους εκδότες. Στον τελευταίο τέτοιο διάλογο, ο κ. Ψυχάρης είπε: «Καμία διαπραγμάτευση. 20% μειώσεις μισθών οριζόντια». Και οι περισσότεροι αρχισυντάκτες πίεσαν τους υφισταμένους τους να υπογράψουν. Ο διευθυντής του Βήμα FM κ. Χιώτης είπε, μάλιστα, ότι καλύτερα να εκπροσωπήσει τους εργαζόμενους ο ίδιος, διότι «βλέπει τον Ψυχάρη κάθε μέρα». Ποιος θα κάνει διάλογο με τους εκδότες, συνάδελφοι, ποιος θα διαπραγματευτεί; Η ΕΣΗΕΑ το έχει προσπαθήσει και το ξέρετε. Αλλά δεν το λέτε.

Γράφουν: «Καλούμε τους εκδότες να επιδείξουν καλή θέληση και ψυχραιμία, αλλά και την απαραίτητη διαφάνεια ως προς τα οικονομικά τους.»

Ο συντάκτης της συγκεκριμένης αποστροφής πρέπει δίχως καθυστέρηση να ανοίξει σατιρική εφημερίδα μόνος του. Θα θησαυρίσει.

Γράφουν: «Καλούμε το σωματείο μας να αποβάλει τη συντεχνιακή του αντίληψη και να διατυπώσει συγκεκριμένες αλλά ρεαλιστικές προτάσεις.»

Ωραία. Γιατί δεν υπάρχει τότε πουθενά στο κείμενό σας ή στην πρόταση που υποστηρίζετε για την ψηφοφορία το αίτημα να εγγραφούν στην ΕΣΗΕΑ τα μπλοκάκια και οι εργαζόμενοι στο διαδίκτυο;

Γράφουν: «Καλούμε την κυβέρνηση να πάψει να αντιμετωπίζει τα μίντια είτε ως εργαλείο είτε ως φορτίο και να συμβάλει στην επίλυση των προβλημάτων τους. Η ενημέρωση δεν είναι εμπόρευμα, δεν (μπορεί να) είναι αντικείμενο συναλλαγών, είναι προϋπόθεση για την ομαλή λειτουργία της δημοκρατίας.»

Ποια κυβέρνηση; Ο πρώην πρωθυπουργός βγήκε και δήλωσε ότι τον έριξε το Συγκρότημα Λαμπράκη. Και ο Σταύρος Ψυχάρης ανταπάντησε ότι ήταν ο πρώην πρωθυπουργός που «του ζήτησε κάτι». Και κατηγορείτε κάποιον άλλον για έλλειμμα ρεαλισμού;

Γράφουν: «Το σωματείο μας, αλλά και η εργοδοσία, πρέπει να επεξεργαστούν και άλλες προτάσεις για να προστατεύσουν τους δημοσιογράφους, αλλά και τους εργαζόμενους κάθε ειδικότητας, που απειλούνται από την αναγκαστική συρρίκνωση ενός χώρου ο οποίος τα τελευταία χρόνια διογκώθηκε υπέρμετρα και συχνά μάλιστα χωρίς καμιά διαφάνεια ως προς τους στόχους και τις επιδιώξεις πολλών αυτοσχέδιων και μη εργοδοτών. Πρέπει να αναζητηθούν όλες οι πιθανές λύσεις, όπως οι εθελούσιες έξόδοι δημοσιογράφων, τεχνικών και διοικητικών που βρίσκονται κοντά στη σύνταξη, ευρωπαϊκά προγράμματα επανεκπαίδευσης στα νέα μέσα ενημέρωσης κ.λπ.»

Τώρα, ποιον κοροϊδεύετε; Οι «πιθανές λύσεις» που αναφέρετε δεν αρκούν για τους εκδότες. Γιατί δεν το λέτε καθαρά; Οι «πιθανές λύσεις» είναι: ανεξέλεγκτες απολύσεις, προστασία των «χρυσών στελεχών», οριζόντιες μειώσεις χωρίς ορίζοντα και χωρίς καμία προστασία, ατομικές συμβάσεις, κατάργηση των σωματείων. Όμως, το ζήτημα – και σε σχέση με αυτό υπεκφεύγετε συνεχώς – δεν είναι αν τα ΜΜΕ είναι διογκωμένα και δη υπέρμετρα. Το ζήτημα είναι ποιος φταίει που διογκώθηκαν και που μετά χρεοκόπησαν; Εσείς υιοθετείτε την παγκάλειο ρήση και διαχέετε την ευθύνη δίχως προσδιορισμό – ο κυνισμός είναι προφανής – ενώ το ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι: ποιος θα πληρώσει; Εσείς, με το κείμενό σας, λέτε: οι δημοσιογράφοι. Όλοι οι δημοσιογράφοι – και αυτοί που ευθύνονται που καταρρακώθηκε η ποιότητα όσο οι ίδιοι πλούτιζαν και αποκτούσαν ισχύ αλλά και αυτοί που απλώς εργάζονταν ή και προσπαθούσαν όσο μπορούσαν να γράψουν καλά. Αυτό λοιπόν που εννοείτε είναι: να πληρώσουν οι δημοσιογράφοι αλλά οι άλλοι δημοσιογράφοι, όχι εμείς. Διότι, όπως είπαμε στην αρχή, κάποιοι είστε τα γνωστότατα ονόματα του επαγγέλματος και ξέρετε ότι εσείς θα έχετε κάτι να περιμένετε πάντα από τους εργοδότες σας. Οι υπόλοιποι πειστήκατε ότι αν βάλετε τα ονόματά σας δίπλα σε αυτούς, μπορεί να διασωθείτε και – ποιος ξέρει; – μια μέρα να είστε κι εσείς ασφαλείς. Αλλά η ρώσικη ρουλέτα – οι κριτικοί κινηματογράφου ανάμεσά σας θα θυμούνται τον Ελαφοκυνηγό – είναι επίφοβο αγώνισμα.

Γράφουν, τέλος, επικαλούμενοι – ώ, πρωτοτυπία! – τον μακαρίτη Στιβ Τζομπς: «Ας πάψουμε κι εμείς να περιμένουμε την κατάρρευση κι ας δημιουργήσουμε το μέλλον της δημοσιογραφίας που οραματιζόμαστε!»

Κάντε απεργία, τότε. Ρισκάρετε τις δουλειές σας. Δεν εννοώ αυτούς που δεν έχουν κανέναν λόγο να ρισκάρουν – τον Τάκη Καμπύλη, τον Ηλία Κανέλλη, τον Πάσχο Μανδραβέλη, τον Γιάννη Πολίτη, την Έλλη Στάη, τον Τάσο Τέλλογλου, τον Παύλο Τσίμα. Αλλά οι πιο πολλοί, που βάλατε τα ονόματά σας μαζί με τα δικά τους, είστε σίγουροι; Είστε σίγουροι πως όταν σας εκφράσουν τα παιδιά σας (που θα έχετε να τα ταΐσετε διότι θα έχετε θυσιάσει τους συναδέλφους σας) την απορία «Μαμά, τι είναι “εργοδοτικός”;», θέλετε να απαντήσετε «εγώ»;